Wat kunnen we leren van de godin Maät?

Weblogbericht | 12-04-2021 | Diantha Croese

De zeven aanbevelingen zijn:

1. Praat met de burger en de uitvoeringsorganisaties.
2. Schenk meer aandacht aan de uitvoerbaarheid van beleid en aan doenvermogen.
3. Signaleer en adresseer problemen in de uitvoering zo snel mogelijk.
4. Creëer meer vertrouwen binnen de driehoek Tweede Kamer, departementen en uitvoeringsorganisaties.
5. Verbeter de kennis- en informatiepositie van de Tweede Kamer.
6. Geef de uitvoering meer waardering en de professionals meer zeggenschap.
7. Evalueer de impact van deze aanbevelingen een jaar na behandeling in de Tweede Kamer.

Ook het rapport “Ongekend onrecht” verscheen en leidde zelfs tot de val van het kabinet. In beide rapporten is veel overlap te herkennen.  In “Ongekend onrecht” zijn lessen verwoord als: herstel van vertrouwen, signalen serieus nemen, openheid en transparantie, verminderen van complexiteit en menselijke maat/maatwerk.

Tijdens het lezen van de rapporten kom ik veel zaken tegen waar we ook in “Ketens de Baas” aandacht op gevestigd hebben. Het zijn dikwijls geen nieuwe lessen die we nu geleerd hebben, maar wel zaken die we schijnbaar onvoldoende hebben toegepast. Niet omdat we ze moedwillig terzijde schuiven, maar omdat ze in de hectiek van alledag naar de achtergrond verdwijnen.

Onder de ‘menselijke maat’ verstaat de TCU het recht doen aan de belangen van burgers bij de totstandkoming en uitvoering van beleid, wet- en regelgeving. De begrippen “menselijke maat” en “maatwerk” blijven mij in de afgelopen weken steeds puzzelen. Wat verstaan we eronder en hoe brengen we dit tot stand? In mijn beeld is het handen en voeten geven aan deze termen één van de grootste uitdagingen om het vertrouwen te herstellen.

Het toeval wil dat ik afgelopen week tijdens een leergang geconfronteerd werd met de godin Maät. Maät is in het Oude Egypte de aanduiding van het concept dat de eigenschappen essentie, authenticiteit, echtheid, rechtheid, juistheid, waarheid, stabiliteit, kosmische orde, rechtgeaardheid en rechtvaardigheid in zich verenigt. Maät wordt gezien als de godin van het juiste handelen, het juiste doen. De betekenis van het in stand houden van Maät werd benadrukt door rituele handelingen; in het bijzonder in de ceremonie die ‘de prestatie van Maät‘ werd genoemd, waarin de farao beloofde de goddelijke orde in acht te nemen! Voor het individu betekende het gehoorzamen aan Maät, dat je handelde op een sociaal rechtvaardige manier en rechtschapenheid. De sterke hoort voor de zwakkere te zorgen en hem niet te onderdrukken. De mens hoort in balans en harmonie te leven met zijn omgeving en medemens waarvan we allemaal afhankelijk zijn.

Als we met deze gedachte in ons achterhoofd het handelingsperspectief voor de toekomst gaan invullen dan hebben we als overheid een kans om het vertrouwen van de burgers en bedrijven te herstellen.

Ik hoor mensen die sceptisch zijn over ons lerende vermogen. Ik zie partijen naar elkaar wijzen. Ik hoor vragen als “Waarom zal er nu wel iets veranderen?”. Ik ben er echt van overtuigd dat de geest uit de fles is. Ik zie dat de uitwerking van de aanbevelingen worden omgezet naar handelingsperspectieven. Ik zie dat er gesprekken plaatsvinden tussen departementen en tussen departementen en uitvoeringsorganisaties om te kijken hoe beleid en uitvoering samen kunnen optrekken. Dat zegt mij dat we serieus werk gaan maken van de aanbevelingen en echt een verandering willen bewerkstelligen. Dat er ruimte komt voor het goede gesprek over de bedoeling en uitvoerbaarheid van beleid. Dat er ruimte is ontstaan om eerder naar de effecten van ingezet beleid te kijken en waar nodig bijstellingen te doen. Dat we open en transparant zaken met elkaar kunnen delen zodat aangekaarte knelpunten kunnen worden meegenomen bij de (politieke) afweging.

Het is een lange weg die we te gaan hebben, maar elke stap in de goede richting is er één.

Diantha Croese
Ketenmanager loonaangifteketen